Son dönemlerin en iyi bilimkurgu serisi Black Mirror izleyenlerin yakından hatırlayacağı bir bölüm Çin’de gerçek oldu.
Netflix’in popüler bilim-kurgu dizisi Black Mirror’ın üçüncü sezonunun “Nosedive” (Dibe Vuruş) isimli bölümündeki “sosyal skor” uygulaması her bir bireyin aldıkları puanlara göre sosyal hayatlarında ilerlemesine veya gerilemesine yol açıyordu.
Örnek olarak, güzel bir fotoğraf paylaştığınızda kazandığınız puanlar sizin daha iyi apartmana taşınmaya yardımcı olurken, biri ile kötü bir etkileşime girdiğinizde kaybettiğiniz puanlar sizin uçağa binmenize bile engel olabiliyordu.
Bu korkutucu uygulamanın bir benzerinin ise yaklaşık 7 yıldır Çin’in Jiangu bölgesinde “pilot proje” adı altında uygulandığının haberi geliyordu.
Design Taxi’nin paylaştığı habere göre, James O’Malley isimli bağımsız gazeteci bu uygulamalardan birine bizzat şahit oldu.
James O’Malley, geçtiğimiz günlerde Pekin’den Şangay’a yaptığı seyahati sırasında, bulunduğu trende yolcuların kişisel davranışlarına dikkat etmelerine yönelik olarak yapılan bir uyarı anonsuyla karşılaştı ve bu anonsu video olarak kaydetti.
Daha sonra da bu video kaydını kişisel Twitter hesabından paylaştı. Bağımsız gazeteci, bu video kaydını paylaştığı tweet’te şu şekilde bir açıklamaya da yer verdi:
“İşte geleceğin distopik bir vizyonu: Pekin-Şangay hızlı treninde kaydettiğim gerçek bir anons.”
Here’s a dystopian vision of the future: A real announcement I recorded on the Beijing-Shanghai bullet train. (I’ve subtitled it so you can watch in silence.) pic.twitter.com/ZoRWtdcSMy
— James O’Malley (@Psythor) October 29, 2018
O’Malley’nin kaydettiği bu uyarı anonsuna gelecek olursak, anonsta tam olarak şunlar ifade ediliyor:
“Sevgili yolcular! Biletsiz seyahat eden ya da uygunsuz davranan kişiler ya da halka açık alanlarda sigara içen kişiler, yasalara göre cezalandırılacaktırlar ve bu davranış, bireysel kredi bilgi sistemine kaydedilecektir. Negatif bir kişisel kredi kaydından kaçınmak için lütfen ilgili kurallara uyun ve trendeki ve istasyondaki düzene yardımcı olun.”
Mobil cihazlara yüklenen bir eklenti ile çalışacak bu uygulamada, vatandaşlar hem sanal hem gerçek hayatlarında izlenerek değerlendiriliyor.Buradaki puanlara göre ise uygulama, vatandaşları yasal ve ahlaki uyumluluklarına göre A’dan D’ye 4 farklı kategoride sınıflandıracak.
Örneğin, İnternet ortamında yalan beyanda bulunmak, uygunsuz açıklama ve fotoğraf paylaşımı gibi davranışların her biri 50 puana kadar kesinti anlamına gelecek.
Kırmızı ışıkta karşıdan karşıya geçildi mi, faturalar zamanında ödendi mi, günde kaç saat bilgisayar başında geçirildi, hiç okulda kopya çekildi mi ya da aile değerlerine önem veriliyor mu gibi kategoriler önem kazanacak.
A, 1050 puan ve üzerinde notu olan dürüst ve örnek insanlardan oluşacakken, D kategorisini ise notu 599 puandan düşük, diğer bir ifadeyle ahlaksız ve güvenilmez insanlar oluşturacak.
Üniversitede kopya çeken veya faturalarını ödemeyenler ise güvenilir olmadıkları için ucuz kredi almayacakları gibi eş bulmakta da zorluk yaşayacaklar.
Yaşlılara yardım gibi pek çok doğruyu yapan vatandaşlara iş bulmada kolaylık, çocuklarına iyi okullara giriş kolaylığı ve eğlence organizasyonlarında öncelik tanınacak.
Burada ben zaten bunları yapmıyorum gibi bir düşünceye kapılmak oldukça basit. Ama bu kuralların istenildiği gibi değiştirilme şansı da var.
Zaten baskıcı bir yönetim anlayışına sahip olan Çin, daha da baskıcı bir toplum düzeni kurmak için bunun gibi başka uygulamaları da hayata geçirmeyi planlıyor.
Çin’de Facebook ve Twitter gibi sosyal medya uygulamaları yasaklanmış durumda ve Çinlilerin kendi ürettikleri WeChat gibi uygulamaların bütün bilgilerini devletle paylaşmaları yasak bir zorunluluk.
Türkiye’de de Demokrat Parti iktidarı döneminde başbakan Adnan Menderes tarafından kurulan siyasi oluşum olan Vatan Cephesi’ni belki hatırlayanlar vardır. DP’nin il ve ilçe teşkilatları ile gençlik kollarını bir araya getiren oluşumda, DP destekçilerinin isimleri radyodan düzenli olarak halka açıklanmaktaydı.
Kredi ihtiyacı olanlar, devlet dairelerinde bir sorunla karşılaşanlar, iş bulamayanlar Vatan Cephesi’ne katılarak iktidarın nimetlerinden yararlanmaya çalışıyorlardı. DP, Vatan Cephesi ocağı açmaları karşılığında köylere yol yapma, cami inşa etme, kredi verme gibi çeşitli vaatlerde bulunuyordu.
Toplum düzeni adı altında baskıcı rejimler bu ve benzeri uygulamaları bir şekilde uygulamaya çalıştı, Çin’de de olduğu üzere uygulanmaya devam ediyor.
Nosedive’ı The Guardian için yorumlayan Sam Wollaston’ın da dediği gibi, kabus gibi bir dünya 5 dakika uzağımızda olabilir.
Kaynaklar: Pazarlamasyon,
